Wraz z dniem 30 czerwca 2015 r., upłynie termin składania deklaracji/oświadczeń w zakresie możliwości skorzystania z mechanizmu elastycznego, tzw. derogacji ciepłowniczej. Wraz ze zbliżającym się terminem zaczęły narastać wątpliwości dotyczące interpretacji przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska oraz regulacji Dyrektywy IED w zakresie publicznego charakteru sieci ciepłowniczej oraz wymogu w zakresie dostarczania ciepła do takiej sieci. Szczególnie interesująca wydaje się druga ze wskazanych kwestii.
Współautorem tego wpisu jest Łukasz Jankowski
Celem wprowadzenia mechanizmu derogacji ciepłowniczej jest umożliwienie dostosowania źródeł do zaostrzonych norm w zakresie emisji poprzez zwolnienie określonej kategorii źródeł, tj. spełniających prawnie wskazane kryteria, z obowiązku przestrzegania dopuszczalnych wielkości emisji dwutlenku siarki, azotu i pyłów. Jednym z tych kryteriów kwalifikacji źródeł spalania paliw jest wymóg dostarczania przynajmniej 50% produkowanego w źródle ciepła użytkowego do publicznej sieci ciepłowniczej. W zakresie powyższego kryterium pojawiły się istotne wątpliwości dotyczące okresowości powyższych danych, tj. czy spełnianie powyższego wymogu powinno obejmować średnią kroczącą z lat ubiegłych, a jeżeli tak, to jaki powinien być to okres. Wątpliwości w zakresie regulacji zawartych w art. 146b ustawy Prawo ochrony środowiska pojawiły się w kontekście interpretacji tego przepisu w odniesieniu do art. 35 Dyrektywy IED.
Dyrektywa IED
Zgodnie z art. 35 ust. 1 lit. c Dyrektywy IED, obiekt energetycznego spalania może być zwolniony z przestrzegania dopuszczalnych wielkości emisji, o ile spełni następujące warunki:
-
całkowita nominalna moc obiektu energetycznego spalania dostarczona w paliwie nie przekracza 200 MW;
-
obiektowi udzielono pierwszego pozwolenia przed dniem 27 listopada 2002 r. lub operator tego obiektu złożył kompletny wniosek o pozwolenie przed tą datą, pod warunkiem że obiekt oddano do eksploatacji nie później niż w dniu27 listopada 2003 r.;
-
co najmniej 50 % produkcji ciepła użytkowego wytwarzanego w obiekcie (średnia krocząca z pięciu lat) dostarczanych jest w postaci pary lub gorącej wody do publicznej sieci ciepłowniczej;
-
w tym okresie dopuszczalne wielkości emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu i pyłu określone w jego pozwoleniu mającym zastosowanie w dniu 31 grudnia 2015 r., w szczególności zgodnie z wymogami dyrektyw 2001/80/WE i 2008/1/WE, są utrzymane co najmniej do dnia 31 grudnia 2022 r.
Wskazanie wymogu w zakresie średniej kroczącej spowodowało wątpliwości w zakresie interpretacji przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska, która to została znowelizowana ustawą z 11 lipca 2014 r., o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2014 poz. 1101. Zgodnie z art. 1 pkt 14 powyższej ustawy nowelizującej, celem przyjęcia regulacji było wdrożenie przepisów Dyrektywy IED. Nowelizacja wprowadziła do Prawa ochrony środowiska m.in. art. 146b zawierający krajowe regulacje w zakresie warunków kwalifikacji podmiotów do skorzystania z mechanizmu derogacji ciepłowniczej. Wskazać należy, że w regulacji krajowej pominięty został zapis dotyczący średniej kroczącej z lat ubiegłych.
W związku z pominięciem wskazanej kwestii, powstała rozbieżność poglądów w zakresie istnienia wymogu dotyczącego średniej kroczącej z pięciu lat na gruncie bezpośredniej skuteczności przepisów dyrektyw oraz wymogów w zakresie wykładni prawa wspólnotowego.
Naszym zdaniem, niezależnie od obowiązywania Dyrektywy IED poglądy wskazujące na istnienie wymogu wykazania średniej kroczącej z pięciu lat w zakresie dostarczania ciepła do publicznej sieci ciepłowniczej w kontekście uregulowań Prawa ochrony środowiska są zbyt daleko idące. Poparciem tej tezy może być fakt pominięcia wymagania w zakresie średniej kroczącej z pięciu lat w opublikowanych w dniu 21 maja 2015 r., wyjaśnieniach Ministerstwa Środowiska dotyczących zasad korzystania z „derogacji ciepłowniczej” dla źródeł spalania paliw pracujących w układach kogeneracyjnych w odniesieniu do regulacji art. 146b ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo ochrony środowiska (dalej „Wyjaśnienia MŚ” lub „Wyjaśnienia”).
W zakresie bezpośredniej skuteczności przepisów dyrektyw wskazać należy, że dyrektywy jako akty prawa pochodnego UE, są adresowane do państw członkowskich UE i jako takie muszą zostać poddane transpozycji do systemu prawa krajowego. Podkreślenia wymaga, iż skutek bezpośredni może mieć tylko charakter wertykalny i może być stosowany tylko, jeśli państwa członkowskie nie transponowały dyrektywy w terminie (wyrok Trybunału z dnia 5 kwietnia 1979 r., Ratti, 148/78). Zasada bezpośredniego skutku dyrektywy w celu ochrony praw indywidualnych ma charakter wyjątkowy, który może zostać zrealizowany w określonych przypadkach związanych z naruszeniem praw konkretnego podmiotu w wyniku nietransponowania uregulowań dyrektywy lub ich niewłaściwego transponowania. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości (obecnie Trybunał Sprawiedliwości UE) dyrektywa, ma bezpośredni skutek, jeśli jej przepisy są bezwarunkowe oraz wystarczająco jasne i precyzyjne (wyrok Trybunału dnia z 4 grudnia 1974 r., Yvonne Van Duyn, 41/74).
W związku z powyższym stwierdzić należy, że dla bezpośredniej skuteczności dyrektywy obok, bezwarunkowego, jasnego i precyzyjnego charakteru przepisów, konieczne jest wystąpienie naruszenia praw konkretnego podmiotu. Odnosząc powyższe do wymogu średniej kroczącej wskazanego w Dyrektywie IED, bezpośredniość stosowania przepisów Dyrektywy IED mogłaby ewentualnie mieć miejsce, np. w sytuacji, gdyby uregulowania Dyrektywy IED dotyczące derogacji ciepłowniczej nie zostały transponowane do polskiego prawa w terminie wskazanym w Dyrektywie, a jednocześnie doszłoby do wprowadzenia w ustawodawstwie krajowym wymogów w zakresie ograniczenia emisji, co skutkowałoby negatywnymi konsekwencjami dla pomiotu zainteresowanego.
W związku z powyższym, wskazania, iż przepisy Dyrektywy IED w zakresie średniej kroczącej w odniesieniu do „łagodniejszych” wymogów prawa krajowego powinny być bezpośrednio stosowane, należy uznać za zbyt daleko idące.
Prawo ochrony środowiska – średnia krocząca
Art. 146b ust. 1 pkt 3 wprowadzony do ustawy Prawo ochrony środowiska nowelizacją z 2010 r., w zakresie wymogu dostarczania co najmniej 50% produkcji ciepła użytkowego wytwarzanego w źródle do publicznej sieci ciepłowniczej w postaci pary lub gorącej wody, nie zawiera wymogu w zakresie średniej kroczącej z lat ubiegłych, jak ma to miejsce w art. 35 Dyrektywy IED.
Powyższy brak w zakresie średniej kroczącej należy uznać za celowe działanie ustawodawcy. Wskazać należy, że w pierwotnej wersji nowelizacji ustawy Prawo ochrony środowiska wymóg średniej kroczącej, w zależności od roku złożenia wniosku, został przewidziany. W ramach dalszych prac na ustawą nowelizującą wprowadzone zostały zmiany w zakresie art. 146b, w wyniku których ustalone zostało obecne brzmienie tego przepisu. Na etapie prac legislacyjnych ustawodawca zrezygnował z zastosowania średniej kroczącej z lat ubiegłych w 2014 r., jak również i średniej z 2015 r. w odniesieniu do wniosków składanych w tym roku.
Działania takie na etapie procesu legislacyjnego należy uznać za świadome złagodzenie wymogów w zakresie regulacji dotyczących średniej kroczącej z lat ubiegłych. Powyższą tezę potwierdzają wskazania zawarte w Wyjaśnieniach MŚ.
Wyjaśnienia MŚ - wnioski
W ramach przygotowanych przez Ministerstwo Środowiska Wyjaśnieniach wskazano, że dokumentami potwierdzającymi spełnienie wymagań w zakresie co najmniej 50% udziału ciepła dostarczanego do publicznej sieci ciepłowniczej mogą być formularze statystyczne przekazywane do Agencji Rynku Energii albo do URE (URE-C1); mogą to być formularze za rok 2014 lub za lata wcześniejsze.
Powyższe wskazania potwierdzają tezę, że objęcie źródła derogacją ciepłowniczą w zakresie wykazania spełniania wymogu udziału ciepła przekazywanego do publicznej sieci ciepłowniczej nie wymaga przedłożenia dokumentów potwierdzających średnią krocząca z pięciu lat. Jednocześnie, warto dodać, że Wyjaśnienia MŚ dotyczące zgłaszania instalacji do derogacji ciepłowniczej wskazują na pewną elastyczność w zakresie wykazania spełnienia przedmiotowego obowiązku dostarczania przynajmniej 50% ciepła użytkowego do publicznej sieci ciepłowniczej. Niemniej, wątpliwości w zakresie okresu spełniania obowiązku w zakresie udziału ciepła dostarczanego do sieci ciepłowniczej o charakterze publicznym wciąż pozostały.
Możesz zaprenumerować ten blog. Wpisz adres e-mail, a powiadomienie o nowym wpisie dostaniesz na swoją skrzynkę.
- Prezentujemy i omawiamy prawną stronę elektroenergetyki, energii odnawialnej, gazownictwa, ciepłownictwa i sektora wydobywczego.
- Śledzimy legislację i komentujemy działania URE i UOKiK oraz największych graczy rynkowych.
- Analizujemy orzecznictwo krajowe i europejskie dotyczące naszego sektora.